“สิ่งที่ข้าพเจ้าทำไปแล้วในวันนี้

มีความสำคัญมาก

เพราะว่าข้าพเจ้าได้สละชีวิตหนึ่งวัน

เป็นค่าทดแทนไปแล้ว”

เล็ก วิริยะพันธุ์

ครั้งหนึ่งภรรยาถามว่า

จะมีเพื่อนฝรั่งแวะมาพักที่บ้านหนึ่งคืน

“จะไปเที่ยวที่ไหนดีที่จะให้ทั้งความเพลิดเพลินและรู้จักเมืองไทย

ได้ภายในหนึ่งวัน”

“ เมืองโบราณ ที่บางปู” 

ผมตอบโดยไม่ต้องคิด

ผมขับรถพาเพื่อนฝรั่งที่เพิ่งบินมาจากสหรัฐอเมริกาไปเที่ยวเมืองโบราณ

ตอนแรกเราบอกแหม่มฝรั่งผู้นี้ว่า

จะไปเที่ยวเมืองจำลอง

แหม่มคนนี้ไม่ได้ทำท่าตื่นเต้นอะไร เพราะคิดว่า

คงเป็นเมืองจำลองขนาดเล็ก ๆ

แต่ละแห่งไม่น่าจะใหญ่กว่า

ความสูงของคนทั่วไป

พบเห็นได้ตามสถานที่ท่องเที่ยวหลายแห่งทั่วโลก

แต่เย็นนั้นเมื่อออกมาจากเมืองโบราณ  หล่อนบอกว่า

สามารถเข้าใจเรื่องราวของเมืองไทยได้พอสมควร

แต่ที่ประทับใจก็คือ

สถานที่แห่งนี้ไม่ใช่เมืองจำลอง

แต่เป็นพิพิธภัณฑ์กลางแจ้งที่ยิ่งใหญ่แห่งหนึ่งของโลก มีเสน่ห์ มีชีวิตชีวามาก แต่ทำไมไม่เคยได้ยินชื่อมาก่อนเลย

“น่าแปลกใจนะ มาเมืองไทย

ได้ยินแต่ พัทยา ภูเก็ต

หรือไม่ก็วัดพระแก้ว ”

ทำไมการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย หรือ ททท. จึงไม่ค่อยโปรโมต

เมืองโบราณแห่งนี้เลย

ทั้ง ๆที่เป็นสถานที่ที่ชาวต่างชาติมาแล้วไม่เคยผิดหวังเลย

ผมนึกในใจ

ผมเองก็ไม่ได้ไปเมืองโบราณมานานแล้ว เช่นเดียวกับคนไทยจำนวนมาก อาจจะเคยไปเที่ยวเมืองโบราณ

ตอนเป็นเด็ก เพราะคุณครูพาไปทัศนศึกษา และให้ทำรายงาน

แต่เมื่อโตขึ้นเมืองโบราณแห่งนี้

อาจจะไม่อยู่ในความทรงจำแล้ว

เราซื้อบัตรผ่านประตูเข้าชมราคา

คนไทย 100 บาท หากเป็นชาวต่างชาติ 300 บาท

ไม่รวมค่าจักรยานถีบคันละ 50 บาท หากไม่สะดวกมีบริการรถไฟฟ้านำเที่ยว หรืออาจจะนำรถส่วนตัวขับเข้าไปชมได้

เราถีบจักรยานผ่านโบราณสถานที่เลียนแบบภูมิประเทศของไทย

ผ่าน พระบรมธาตุนครศรีธรรมราช  พระบรมธาตุไชยา

จอดจักรยานแวะเข้ามาในตลาดโบราณหรือตลาดบก

เดินเข้าไปตามร้านค้าต่าง ๆ

ที่เลียนแบบร้านค่าเก่าในอดีต

ไม่ว่าจะเป็นร้านขายทอง ร้านตัดผม

ร้านขายเหล้า

เราซื้อโอเลี้ยงดับกระหาย

ขณะที่ฝรั่งนึกสนุกอยากลองเหล้าโรงกลิ่นหอมสมุนไพรสักหนึ่งเป๊ก

ผมเข้าไปในสำนักโคมเขียว

ภายในตบแต่งบรรยากาศแบบบ้านจีนโบราณ เฟอร์นิเจอร์ โต๊ะเครื่องแป้ง  ชะลอมสีใส่ของ

ภาพถ่ายที่แปะข้างฝา

ชวนให้นึกย้อนกลับไปวัยเด็ก เมื่อครั้งไปเยี่ยมอาม่าที่บ้านแถวเยาวราช ตอนวันตรุษจีน  

อดีตเหล่านี้ไม่มีวันหวนกลับมา

หลังจากนั้นเราถีบจักรยานไปเที่ยวพระที่นั่งสรรเพชญปราสาท

สิ่งก่อสร้างอันงดงามที่สุดในเมืองโบราณ

ผมอธิบายให้ฟังว่า

ของจริงเป็นพระที่นั่งสร้างในสมัยอยุธยา และถูกพม่าเผาจนไหม้หมดสิ้นเมื่อคราวเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สอง

ที่เห็นอยู่นี้คือการสร้างจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่ยังหลงเหลืออยู่

ข้อมูลในจดหมายเหตุ และบันทึกของชาวต่างชาติในเวลานั้น ฯลฯ

เพื่อนฝรั่งประทับใจกับความพยายามของเสี่ยเล็ก หรือ คุณเล็ก วิริยะพันธุ์

ผู้สร้างเมืองโบราณแห่งนี้

หลายแห่งอาจจะมีของจริงหลงเหลือให้เลียนแบบ แต่หลายแห่งที่หายสาบสูญไปต้องใช้เพียรในการหาข้อมูลและจินตนาการอันยิ่งใหญ่ของผู้สร้าง

เราไปปีนเขาพระวิหาร

แทบไม่น่าเชื่อว่า กว่าจะขึ้นไปข้างบนได้ต้องออกแรงเสียเหงื่อกันพอควร

ไม่น่าเชื่อว่า จะมีใครเนรมิตภูเขาขนาดใหญ่ขึ้นมากลางที่ราบลุ่มปลายแม่น้ำเจ้าพระยาได้สำเร็จ

เราแวะไปที่ศาลาการเปรียญวัดใหญ่สุวรรณาราม บริเวณใต้ถุนสูงด้านล่าง คือที่ทำงานของคุณเล็ก

สมัยที่ท่านยังมีชีวิตอยู่ 

เราเห็นโมเดลขนาดยักษ์ของปราสาทสัจธรรม อาคารไม้สักขนาดใหญ่ที่สุดในโลกที่พัทยา

และโมเดลของพิพิธภัณฑ์ช้างเอราวัณ ที่ปัจจุบันไม่มีใครเชื่อว่าจะสร้างอาคารเป็นตัวช้างขนาดมหึมาได้สำเร็จจริง  ๆ

มีไม่กี่คนในโลกที่สร้างความฝันให้เป็นจริงได้

คุณเล็ก วิริยะพันธุ์ ทุ่มเทชีวิตและเงินทองมหาศาลหลายพันล้านบาทเพื่อสร้างสิ่งมหัศจรรย์เหล่านี้ด้วยความวิจิตรพิสดาร

เพื่อให้ผู้คนในสังคมหันมาสนใจอดีตและรากเหง้าของตนเอง

โดยใช้ศิลปะเป็นเครื่องนำทาง

เบื้องหลังสิ่งก่อสร้างในเมืองโบราณร้อยกว่าแห่ง บนพื้นที่ 500 กว่าไร่

คือหยาดเหงื่อ ชีวิตเลือดเนื้อและวิญญาณของผู้สร้างที่ต้องการงานศิลปะอันทรงคุณค่าอันงดงามที่สุด

บริเวณใต้ถุนมีคำจารึกของคุณเล็กว่า

“สิ่งที่ข้าพเจ้าทำไปแล้วในวันนี้มีความสำคัญมาก

เพราะว่าข้าพเจ้าได้สละชีวิตหนึ่งวัน

เป็นค่าทดแทนไปแล้ว”

เราเดินผ่านกลุ่มนักเรียนจำนวนมาก

เข้ามาหลบความร้อนในห้องเจ้าแม่กวนอิม เรือนกลางน้ำอันเงียบสงบและตกแต่งอย่างเรียบง่าย

แต่ได้ใจในความงามเหลือเกิน

เห็นสระน้ำใสดั่งกระจก

กำลังสะท้อนตัวตนของเราขึ้นมา

ชีวิตที่เหลืออยู่

ได้สร้างอะไรให้กับโลกอันงดงาม

ใบนี้บ้าง