ดูแลทะเล ป่าก่อน ป่ากับทะเลจะดูแลเราเอง

 

 

เมื่อไม่นานมานี้  ผู้เขียนหนีความร้อนแรงของการเมืองไปเยือนชาวประมงแห่งชุมชนไหนหนัง

ตำบลเขาคราม อำเภอเมือง จังหวัดกระบี่

เพื่อนที่ชวนไปบอกว่า หมู่บ้านนี้ไม่ธรรมดาจริง ๆ

 

พวกเขาส่วนใหญ่เป็นชาวมุสลิมเป็นชุมชนประมงพื้นบ้านเก่าแก่มานาน

ในอดีตชาวบ้านประสบปัญหาจากการเข้ามาของเรืออวนลาก เรืออวนรุนจำนวนมากที่เข้ามาจับสัตว์น้ำทุกอย่าง

ริมฝั่งทะเลหน้าบ้านพวกเขา ชาวบ้านจึงเข้าปกป้องผืนทะเลด้วยการสู้กับเรืออวนอย่างทรหดหลายปี  แม้กระทั่งยอมเอาขีวิตเข้าแลก

และเมื่อป่าชายเลนแถวนั้นที่ทางการเคยให้สัมปทานได้หมดลง ชาวบ้านได้ร่วมกันอนุรักษ์ป่าชายเลนครั้งใหญ่

จนกลายเป็นป่าชุมชนอันอุดมสมบูรณ์ขนาด 3,500 ไร่

และกลายเป็นปราการสำคัญป้องกันไม่ให้คลื่นสึนามิเข้ามาทำลายหมู่บ้านเมื่อครั้งเหตุการณ์ปี 2547

 

ชาวไหนหนังทราบดีว่า การอนุรักษ์ทรัพยากรเป็นหนทางเดียวที่ทำให้พวกเขาจะอยู่รอดได้อย่างยั่งยืน

หลายปีก่อน ทางกรมประมงขอร้องไม่ให้ ชาวประมงใช้โป๊ะน้ำตื้นจับสัตว์น้ำ แต่ไม่มีใครสนใจ

ชาวประมงกระบี่ทราบดีว่า โป๊ะน้ำตื้น เครื่องมือจับปลาชนิดนี้ คือตัวการทำลายพันธุ์กุ้งหอยปูปลา มาช้านานแล้ว

เพราะมันกวาดจับสัตว์น้ำทุกชนิดหน้าชายฝั่งตั้งแต่ตัวเล็ก ๆ ไม่สามารถหลุดรอดออกมาเจริญเติบโตได้

จนวันหนึ่งทางกรมประมงได้มาขอร้องให้ชาวบ้านไหนหนังยกเลิกการใช้โป๊ะน้ำตื้น

เพื่อนำร่องเป็นตัวอย่างให้กับพี่น้องชาวประมงหมู่บ้านอื่นในจังหวัดกระบี่ได้ยอมเลิกตาม

ตอนนั้นชาวบ้านไหนหนังนับร้อยรายก็ยังใช้โป๊ะน้ำตื้นเป็นเครื่องมือจับปลา แต่เมื่อแกนนำได้ชักชวนชาวประมงทั้งหมู่บ้าน

ไปร่วมประชุมกันที่มัสยิดหาทางออก ผ่านการถกเถียงกันยาวนาน สุดท้ายได้ข้อยุติว่า

ภายในห้าปี โป๊ะน้ำตื้นต้องหมดไปจากหน้าบ้านพวกเขา

และประกาศร่วมกันในมัสยิดว่าจะดูแลท้องทะเลด้วยการไม่ใช้เครื่องมือผิดกฎหมายอีกต่อไป

คำมั่นสัญญานี้ไม่ได้แค่คำพูด

ชาวไหนหนังที่เคยทำโป๊ะน้ำตื้น ค่อย ๆ เลิกไปใช้เครื่องมือจับปลาแบบอื่น จากคำมั่นสัญญาจนหมดสิ้นภายในห้าปี

ชาวไหนหนังเป็นคนประเภท รักษาสัญญาที่ให้ไว้กับตัวเอง พูดคำไหนคำนั้น

และเป็นจุดเริ่มต้นให้ชาวประมงหมู่บ้านอื่นยกเลิกโป๊ะน้ำตื้นจนหมดทั้งจังหวัด

กระบี่กลายเป็นจังหวัดแรกในภาคใต้ที่ปลอดภัยจากโป๊ะน้ำตื้นโดยสิ้นเชิง

ชาวไหนหนังยังตั้งเขตอนุรักษ์พันธุ์ปลาในป่าชายเลน ผลัดเวรออกตรวจตราตราท้องทะเลหน้าบ้านว่า

มีเรือใดทำผิดกฎหมาย จะมีการวิทยุติดต่อให้ทางการเข้าไปจับกุม

ชาวบ้านบอกผู้เขียนว่า พวกเขาช่วยกันสร้างปะการังเทียมแหล่งอนุบาลสัตว์น้ำ ราคาถูก

โดยไปเสาะหาท่อคอนกรีตที่ถูกทิ้งร้างจากการก่อสร้าง  มาทิ้งไว้ใต้ทะเลให้เป็นที่อยู่อาศัยของกุ้งหอยปูปลา

และตั้งธนาคารปู ปลา กุ้ง เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ลูกสัตว์น้ำทุกชนิด

วันนี้ความอุดมสมบูรณ์ของทะเลกระบี่ กลับมาอีกครั้ง พร้อมกับรายได้ที่เพิ่มขึ้นของชาวบ้านไหนหนัง

จากทรัพย์ในทะเล กุ้ง หอย ปู ปลาจำนวนมากที่พวกเขาช่วยกันอนุรักษ์

อีกด้านหนึ่งชาวบ้านหลายครอบครัวยังคงทำนา ทำไร่ ปลูกผักอินทรีย์ ซื้อขายกันในชุมชน  ไม่ต้องพึ่งพาภายนอก

แต่สิ่งที่น่าสนใจที่สุดคือ พวกเขาเลี้ยงผึ้งโพรง โดยอาศัยดอกไม้ในป่าชายเลนเป็นรายได้เสริมจากการขายน้ำผึ้ง

และยังต่อยอดแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ อาทิ สบู่เหลว สบู่ก้อน แชมพู ครีมนวดผมน้ำผึ้ง

ผู้เขียนเดินดูรังผึ้ง ทำจากกล่องไม้ วางเรียงรายอยู่ในสวนยางพารา รอบ ๆ หมู่บ้าน

พวกเขาบอกว่า ผึ้งจะบินไปหาน้ำหวานจากเกสรในรัศมีห้ากิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่ป่าชายเลนและเกษตรกรรม

ผึ้งชอบกินน้ำหวานจากเกสรของต้น แสมขาว ตะบูนดำ ตะบูนขาว ตาตุ้ม เป้ง ในป่าชายเลน

ชาวบ้านบอกผู้เขียนว่า  จะเลี้ยงผึ้งได้สำเร็จต้องดูแลป่าด้วย

ผึ้งไม่ชอบควันไฟจากเผาป่า

ผึ้งไม่ชอบสารเคมี ยาฆ่าแมลง ตามหัวไร่ปลายนา

และไม่มีป่าก็ไม่มีผึ้ง

 

ชาวบ้านจึงตกลงร่วมกันช่วยกันดูแลป่าชายเลน ไม่เผา ไม่ใช้สารเคมี ยาฆ่าแมลงในไร่นา

เพื่อถนอมคุณภาพน้ำผึ้งและรักษาจำนวนประชากรผึ้ง

เมื่อชาวบ้านดูแลป่าชายเลนน้ำผึ้งก็ทำรายได้หลายหมื่นบาทให้กับพวกเขา

เป็นตัวอย่างการเลี้ยงผึ้งพร้อมกับการอนุรักษ์ป่าชายเลนอย่างน่าทึ่ง

 

ทุกวันนี้ชาวไหนหนังกลายเป็นชุมชนเข้มแข็งที่สุดแห่งหนึ่งของกระบี่

จากการอนุรักษ์ท้องทะเล ป่าขายเลนควบคู่กับการเลี้ยงผึ้ง มีรายได้ทางเศรษฐกิจอยู่รอดได้ พึ่งตัวเองได้อย่างดี

ท่ามกลางความตกต่ำของพืชไร่ทางภาคใต้

เพราะพวกเขาเชื่อว่า

เมื่อพวกเขาดูแลทะเล ดูแลป่าอย่างดีแล้ว  ป่ากับทะเลจะดูแลพวกเขาเอง