ความรักของแม่ปลา

 

 

หนองน้ำหน้าบ้านทางเหนือ ล้อมรอบด้วยทุ่งนา

อากาศกำลังเย็นสบาย ฝนเริ่มตกแล้ว ตอนนี้ชาวนากำลังปล่อยน้ำเข้านา

เพื่อให้น้ำขังต้นหญ้าให้เฉาตาย

ก่อนจะเริ่มพรวนดิน เริ่มต้นฤดูกาลทำนารอบใหม่

 

ใกล้ ๆ ทุ่งนา เป็นลำเหมืองหรือลำน้ำที่ต่อมาจากฝายของชาวบ้าน

เป็นฝายน้ำล้นกั้นแม่น้ำปิงมาแต่โบราณ

ทำให้ลำเหมืองนี้มีน้ำไหลตลอดปี ที่ราบบริเวณนี้จึงมีน้ำอุดมสมบูรณ์

เป็นแหล่งทำนาสำคัญของจังหวัดเชียงใหม่

 

ผมสังเกตว่าหนองน้ำหน้าบ้านมีระดับน้ำสูงขึ้น และน้ำใสขึ้น

เนื่องจากชาวนาปล่อยน้ำเข้านา และมีปลาหลายชนิดว่ายเข้ามาในหนองน้ำนี้ด้วย

อาทิปลาช่อน ปลานิล ปลาสวาย

ไม่รวมถึงบรรดาปลาเล็กปลาน้อย อย่างปลาเข็ม

 

หากมีเวลาผมชอบมานั่งดูปลาว่ายน้ำ ฮุบเหยื่อ ตามตลิ่ง

บางทีก็เห็นงูกินปลาออกไปไล่จับปลาเป็นอาหาร

จนมีบ่ายวันหนึ่ง ขณะยืนอยู่ริมฝั่ง

พลันสายตาเห็นแม่ปลานิลตัวหนึ่งว่ายนิ่ง ๆ

อยู่ใกล้ลูกปลาหลายร้อยตัวที่ว่ายวนเวียนอยู่บริเวณนั้น

เป็นภาพที่หาดูไม่ง่ายนัก

 

ปลานิล เป็นปลาน้ำจืด มีถิ่นกำเนิดในทวีปแอฟริกา

ใคร ๆ ก็ทราบดีว่า สมเด็จพระจักรพรรดิอะกิฮิโตะ

เมื่อครั้งดำรงพระอิสริยยศมกุฎราชกุมารแห่งประเทศญี่ปุ่น และเป็นผู้เชี่ยวชาญปลา

ได้ทรงถวายให้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9

และขยายพันธุ์ในเมืองไทย กลายเป็นปลาเศรษฐกิจสำคัญ

คนไทยแทบทุกคนคงรู้จักรสชาติความอร่อยของปลานิลดี

 

สักพัก ผมเห็นปลาตัวอื่นว่ายเข้ามาในระยะใกล้

บรรดาลูกปลาต่างว่ายกรูเข้าไปในปากของแม่ปลาทันที

ราวกับแม่ปลาดูดลูกปลาเข้าไปจนหมด

เป็นครั้งแรกที่เห็นแม่ปลานิลอมลูกปลาเข้าปาก

เป็นภาพงดงามและตื่นตามาก

ไม่น่าเชื่อว่าลูกปลาหลายร้อยตัวจะว่ายเข้าไปในปากของแม่ปลาได้อย่างไร

 

ที่ผ่านมาเคยเห็นแต่แม่ปลาช่อนอมลูกปลา

เพิ่งเห็นปลานิลอมลูกปลาทีเดียวนับร้อยตัว ปกป้องลูกรักเป็นครั้งแรก

ผมมาทราบภายหลังว่า แม่ปลานิลไม่ได้เพิ่งอมลูกปลาเป็นครั้งแรก

แต่แม่ปลาจะอมไข่ที่ผสมพันธุ์แล้วไว้ในปากเป็นเวลาสี่ห้าวัน

จนไข่เริ่มฟักออกเป็นตัว ลูกปลาที่ฟักออกเป็นตัวใหม่ ๆ

จะกินอาหารจากถุงอาหารธรรมชาติซึ่งติดอยู่ที่ท้อง

ขณะเดียวกันแม่ปลาต้องอมลูกปลาต่อไปประมาณสามสี่วัน

ก็จะคายลูกปลาให้ว่ายออกมาจากปาก ว่ายอยู่บริเวณหัวของแม่ปลา

และจะเข้าไปหลบซ่อนอยู่ในช่องปากเมื่อภัยคุกคามมาเยือน

 

คงเป็นสัญชาติญาณของแม่ปลากับลูกปลานิลในการปกป้องอันตรายจากศัตรู

ที่คอยหาโอกาสกินลูกปลา

ผมแอบดูต่อไป แม่ปลานิลยังคงว่ายวนเวียนอยู่แถวนั้นเป็นเวลานานพอควร

ก่อนจะยอมปล่อยลูกปลาออกมาอีกครั้งหนึ่งให้หากินอยู่ใกล้ ๆ มัน

 

ผมสังเกตได้ไม่นาน ฝูงลูกปลาก็ว่ายเข้าไปในปากแม่ปลาอีก

เมื่อเห็นปลาตัวหนึ่งว่ายมาใกล้ ๆ

แม่ปลาคงพยายามรักษาชีวิตของลูกน้อยให้ปลอดภัยนานที่สุด

แม้ธรรมชาติของมัน โอกาสที่ลูกปลาจะเติบโตนั้นมีเพียงหนึ่งในร้อยเท่านั้น

นอกนั้นเป็นเหยื่อของสัตว์ผู้ล่าชนิดอื่นหมด

 

ผมลองนึกจินตนาการดู หากไม่มีแม่ปลาคอยปกป้อง

ลูกปลาฝูงนี้แม้จะมีหลายร้อยตัว

ก็คงถูกปลาตัวอื่น ๆ รุมกินหมดฝูงอย่างง่ายดายในเวลาอันรวดเร็ว

เพราะไม่รู้จะหลบซ่อนหรือหนีไปไหนพ้น

 

เป็นธรรมชาติที่สัตว์ทุกชนิดต้องเรียนรู้

แต่ที่น่ายกย่องคือแม่ปลาจะดูแลปกป้องลูก ๆ จนสุดชีวิตของมันทีเดียว

 

วันนั้นผมเฝ้าสังเกตพฤติกรรมของแม่ปลานิล

ทำแบบนี้ซ้ำกันสามสี่ครั้ง

ซึ่งมันคงเหนื่อยมากในการเลี้ยงลูกฝูงนี้ไปอีกหนึ่งสัปดาห์

ก่อนที่ลูกปลาจะเลิกหลบซ่อนในช่องปากแม่

และว่ายหาอาหารจำพวกไรน้ำและพืชน้ำกินเอง โดยมีแม่ปลาคอยเฝ้าอยู่ห่าง ๆ

 

เช้าวันต่อมา ผมออกมายืนดูแม่ปลานิลตัวนั้นอีก

แต่รอหลายชั่วโมงแม่ปลาตัวนั้นก็ไม่ปรากฏตัวให้เห็นอีก รวมถึงฝูงลูกปลาด้วย

ไม่แน่ใจว่าเมื่อคืนจะมีคนหาปลามาแถวนี้หรือไม่

 

หากแม่ปลากลายเป็นเหยื่อของคนหาปลา

แน่ใจได้เลยว่าฝูงลูกปลานั้นก็กลายเป็นเหยื่อของปลาตัวอื่นด้วย

ผมนั่งดูหนองน้ำที่ปราศจากแม่ปลานิลเป็นเวลานาน

ปลานิลอาจจะเป็นสิ่งมีชีวิตเล็ก ๆ

แต่แม่ปลายังปกป้องลูกตัวเองสุดชีวิต

ให้อยู่รอดปลอดภัยให้นานที่สุดเท่าที่จะนานได้ แม้ว่าจะรู้ว่ามีอันตรายอยู่รอบด้านก็ตาม

 

ชีวิตทุกชีวิตมีค่ามาก

แต่เรามักจะรู้ตัว เมื่อสูญเสียชีวิตนั้นไปแล้ว