ปลาหมอคางดำ หายนะทางระบบนิเวศครั้งรุนแรงที่สุด

วันชัย  ตันติวิทยาพิทักษ์

“การระบาดของปลาหมอคางดำในระบบนิเวศธรรมชาติถือเป็นหายนะทางนิเวศครั้งรุนแรงที่สุดที่เราเคยเห็นและรับรู้

แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าเราทำอะไรไม่ได้ และต้องก้มหน้าปล่อยให้เป็นไป”

                                                                  ดร.สรณรัชฎ์ กาญจนะวณิชย์ 

                                                                  นักนิเวศวิทยา

เมื่อต้นเดือนมกราคมที่ผ่านมา สื่อมวลชนหลายฉบับได้ลงข่าวเกี่ยวกับปัญหาการระบาดของปลาหมอคางดำ ว่า หน่วยราชการที่เกี่ยวข้องได้มีการจัดการปัญหานี้อย่างจริงจังได้ผลเป็นที่น่าพอใจ

“นายบัญชา สุขแก้ว อธิบดีกรมประมง เปิดเผยว่า จากการทุ่มเทดำเนินมาตรการควบคุมและจัดการปลาหมอคางดำอย่างเข้มข้นและต่อเนื่อง ส่งผลให้สถานการณ์การระบาดในภาพรวมดีขึ้นอย่างเป็นรูปธรรม โดยผลการสำรวจล่าสุดในเดือนธันวาคม ปี 2567 ที่ผ่านมา ในกว่า 190 แม่น้ำและลำคลอง พบว่าพื้นที่การระบาดลดลงจาก 19 จังหวัด เหลือ 17 จังหวัด โดยจังหวัดปราจีนบุรีและพัทลุงที่พบปลาหมอคางดำในแหล่งน้ำในปริมาณที่น้อยมากหรือแทบไม่พบเลย และขณะที่จังหวัดอื่นพบปลาลดลงอย่างต่อเนื่อง…” (ประชาชาติธุรกิจ 12 มกราคม 2568)

Continue reading “ปลาหมอคางดำ หายนะทางระบบนิเวศครั้งรุนแรงที่สุด”

ปรัชญา fake news กับการโฆษณาชวนเชื่อ

 วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์ 

“การโป้ปดมดเท็จอยู่ตลอดเวลา  ไม่ได้ตั้งเป้าจะให้ผู้คนเชื่อคำโกหกหรอก แต่ตั้งเป้าให้มั่นใจได้ว่าไม่มีใครยอมเชื่อสิ่งใดอีกต่อไปแล้ว

ผู้คนที่ไม่อาจจำแนกระหว่างความจริงกับคำโกหกย่อมไม่อาจแยกแยะระหว่างถูกกับผิด และผู้คนซึ่งถูกลิดรอนพลังอำนาจในการคิดและวินิจฉัยเยี่ยงนี้แหละที่จะตกอยู่ใต้การปกครองของคำโกหกอย่างสิ้นเชิงโดยไม่รู้เท่าทันและไม่จงใจด้วยซ้ำไป

สำหรับผู้คนเช่นนี้ คุณจะทำอะไรกับพวกเขาก็ได้ตามใจชอบ”

ฮันนาห์ อาเรนดท์ นักปรัชญาชาวเยอรมัน 1906-75

สงครามแย่งชิงมวลชน ด้วยการโฆษณาชวนเชื่อ คือภารกิจสำคัญของผู้มีอำนาจทุกยุคทุกสมัย หากต้องการให้มวลชนอยู่ภายใต้การปกครอง และตัวเองสามารถครองอำนาจไปได้ตลอด   

Continue reading “ปรัชญา fake news กับการโฆษณาชวนเชื่อ”

ทำไมการผลิตไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์ของชาวบ้านจึงไม่ไปถึงไหน

วันชัย  ตันติวิทยาพิทักษ์

         ลองจินตนาการดูว่า หากรัฐบาลส่งเสริมอย่างจริงจังให้อาคารบ้านเรือนส่วนใหญ่ติด Solar Roof top หรือผลิตไฟฟ้าจากพลังงานแสงอาทิตย์บนหลังคาไว้ใช้เอง และหากผลิตไฟฟ้าเหลือช่วงกลางวัน ก็สามารถขายคืนให้การไฟฟ้าได้

         อะไรจะเกิดขึ้น

Continue reading “ทำไมการผลิตไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์ของชาวบ้านจึงไม่ไปถึงไหน”

2025 เราจะเผชิญอะไรกับปัญหาโลกร้อน

วันชัย  ตันติวิทยาพิทักษ์

น้อยคนที่จะทราบว่า สัดส่วนการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของประเทศไทยน้อยกว่า 1% ของทั้งโลก แต่ประเทศไทยได้รับการจัดอันดับเป็น 1 ใน 10 ประเทศ ที่ได้รับผลกระทบร้ายแรงที่สุดจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ

โดยปีค.ศ. 2023 ประเทศที่ปล่อยก๊าซเรือนกระจกมากที่สุดในโลกเรียงตามลำดับ คือ จีน สหรัฐอเมริกา อินเดีย สหภาพยุโรป27 ประเทศ รัสเซียและบราซิล ที่มีประชากรรวมกันครึ่งหนึ่งของทั้งโลก เป็นผู้ปล่อยก๊าซเรือนกระจกรายใหญ่ที่สุดในโลกโดยคิดเป็น 68 % ของการปล่อยก๊าซเรือนกระจกทั่วโลก

 ในขณะที่ทั่วโลกต่างตื่นตระหนกกับปัญหาโลกร้อน และเรียกร้องให้ชาติต่าง ๆ ลดการปล่อยก๊าซเหล่านี้อย่างต่อเนื่อง แต่ในปี 2023 จีนอินเดีย รัสเซียและบราซิลยังเพิ่มการปล่อยก๊าซเรือนกระจกต่อไปเมื่อเทียบกับปี 2022

Continue reading “2025 เราจะเผชิญอะไรกับปัญหาโลกร้อน”

พะยูนถูกตัดหัวบอกอะไรเรา

 วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์  

ภาพถ่ายที่ปรากฏขึ้นมาตามสื่อต่างๆ ในรอบปี 2567 คงไม่มีภาพใดสะเทือนใจไปกว่าภาพ ‘พะยูนถูกตัวหัวลอยตายในทะเลภูเก็ต’ เมื่อวันที่ 14 พฤศจิกายนที่ผ่านมา

‘พะยูน’ เป็นสัตว์ป่าสงวนชนิดหนึ่งตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2562 และยังเป็นสัตว์น้ำชนิดแรกของประเทศไทยที่ได้รับการกำหนดให้เป็นสัตว์ป่าสงวน ตลอดจนเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่อาศัยอยู่ในทะเลเขตอบอุ่นโดยมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Dugong dugon

Continue reading “พะยูนถูกตัดหัวบอกอะไรเรา”

รำลึกถึง‘กูปรี’ สัตว์ป่าสงวนที่สูญพันธุ์จากสงครามกับการล่าสัตว์


เรื่อง วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์

กลางเดือนกันยายนที่ผ่านมา ผู้เขียนเดินป่าอยู่ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่ายอดโดม บนเทือกเขาพนมดงรัก กั้นพรมแดนระหว่างประเทศไทยกับกัมพูชา

เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่ายอดโดมแห่งนี้เป็นภูเขาสูงชัน สภาพป่าอุดมสมบูรณ์ มีสัตว์ป่าชนิดต่าง ๆ อาศัยอยู่อย่างชุกชุม อาทิ กระทิง เสือลายเมฆ และล่าสุดเมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. 2567 เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าได้ตั้งกล้องดักถ่ายภาพสัตว์ป่า และพบภาพจระเข้น้ำจืดสายพันธุ์ไทยซึ่งจัดอยู่ในสถานะใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่งในสภาพธรรมชาติจำนวน 1 ตัว ขึ้นมานอนผึ่งแดดในบริเวณเนินทรายริมแม่น้ำลำโดมใหญ่

แต่ที่น่าตื่นเต้นไปกว่านั้น คือป่าแห่งนี้ในอดีตเคยเป็นที่อยู่ของ ‘กูปรี’ สัตว์ป่าสงวนที่สูญพันธุ์ไปแล้วจากประเทศไทย ตามรายงานขององค์กรระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ หรือ IUCN และเป็นเหตุผลสำคัญในการจัดตั้งเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่ายอดโดม อำเภอน้ำยืน จังหวัดอุบลราชธานี ใน พ.ศ. 2520

Continue reading “รำลึกถึง‘กูปรี’ สัตว์ป่าสงวนที่สูญพันธุ์จากสงครามกับการล่าสัตว์”

แม่น้ำโขง  ความมั่นคงทางพลังงานหรือความมั่นคงทางอาหาร

วันชัย  ตันติวิทยาพิทักษ์

เมื่อเดือนมิถุนายนที่ผ่านมา สำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) ได้เปิดร่างแผนพัฒนากำลังผลิตไฟฟ้าของประเทศไทย พ.ศ. 2567-2580 (Power Development Plan: PDP 2024) โดยเป้าหมายของแผน PDP2024 ประการหนึ่งคือ จะให้ความสำคัญกับ “พลังงานสะอาด”

พลังงานสะอาด หมายถึงพลังงานที่ลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก  อาทิพลังงานนิวเคลียร์ พลังงานแสงอาทิตย์และพลังงานจากน้ำในเขื่อน

โดยในแผนจะมีการ “ซื้อไฟฟ้าจากต่างประเทศ” เพิ่มอีก 3,500 เมกะวัตต์ ซึ่งคาดว่าหมายถึงโครงการไฟฟ้าจากเขื่อนในลาว โดยอ้างว่าโรงไฟฟ้าพลังน้ำเป็นพลังงานสะอาด

โรงไฟฟ้าพลังน้ำอ้างว่าเป็นพลังงานสะอาด เพียงเพราะปล่อยก๊าซคาร์บอนไดอ็อกไซด์น้อยกว่าโรงไฟฟ้าเชื้อเพลิงฟอสซิลอย่างถ่านหินหรือก๊าซ แต่ในความเป็นจริงแต่ละปีเขื่อนและอ่างเก็บน้ำทั่วโลกปล่อยก๊าซมีเทน (ก๊าซเรือนกระจกชนิดหนึ่งที่อันตรายกว่าคาร์บอนไดอ็อกไซด์ 80 เท่า แต่อยู่ในชั้นบรรยากาศไม่นานเท่า) ปริมาณกว่า 22ล้านตัน

Continue reading “แม่น้ำโขง  ความมั่นคงทางพลังงานหรือความมั่นคงทางอาหาร”

คนรุ่นใหม่กับระบบราชการไทย

วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์

         ผู้เขียนเคยสอบถามลูกเพื่อนที่กำลังศึกษาในมหาวิทยาลัยว่า หากจบการศึกษาแล้ว อยากทำงานอะไรต่อไปมากที่สุด

         ปรากฏว่าคำตอบที่ได้รับคือ หากไม่ออกมาทำอะไรเอง คือการไปเรียนต่อหรือทำงานต่างประเทศ และการรับราชการ (หมายรวมถึงหน่วยงานองค์กรอิสระด้วย)

         คำตอบแรกผู้เขียนไม่ค่อยแปลกใจเท่าใดนัก ต่อปัญหาสภาพสังคม การเมือง และเศรษฐกิจในปัจจุบันที่ถดถอยลงทุกมิติ ที่ทำให้คนรุ่นใหม่รู้สึกไม่มีความหวังใด ๆ กับสังคมไทยในขณะนี้  สู้ไปผจญภัย ใช้ชีวิตในต่างประเทศสักระยะอาจจะคุ้มค่ามากกว่า อย่างน้อยก็ได้ประสบการณ์หรือภาษาติดตัวกลับมา หรือถ้าโชคดีได้งานดี ๆ ทำ ก็ไม่ต้องกลับ

         แต่คำตอบที่สอง ทำให้ผู้เขียนสะดุดใจ เพราะในอดีตที่ผ่านมา การรับราชการน่าจะเป็นตัวเลือกอันดับท้าย ๆ จากรายได้ที่ไม่มากเมื่อเปรียบเทียบกับภาคเอกชน  แต่ปัจจุบันสถานการณ์เปลี่ยนไปแล้ว การรับราชการกำลังเป็นอนาคตอันสดใสของคนรุ่นใหม่จำนวนหนึ่ง

Continue reading “คนรุ่นใหม่กับระบบราชการไทย”

เกษตรอินทรีย์ไม่ใช่คนโลกสวย

วันชัย  ตันติวิทยาพิทักษ์

เป็นเวลานานแล้วที่อาหารจากเกษตรอินทรีย์เป็นทางเลือกของผู้บริโภคที่ใส่ใจต่อสุขภาพมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นข้าว ถั่ว ผักผลไม้ชนิดต่าง ๆ

สินค้าเกษตรอินทรย์ก็เป็นที่นิยมของผู้บริโภคมากขึ้นเรื่อย ๆ

แต่อีกด้านหนึ่ง คนทำเกษตรอินทรีย์ก็มักจะถูกวิพากษ์วิจารณ์ว่า คนทำเกษตรอินทรีย์ส่วนใหญ่เป็นพวกโลกสวย ทำไม่ได้จริงหรอก ทำแล้วมีแต่ขาดทุน

Continue reading “เกษตรอินทรีย์ไม่ใช่คนโลกสวย”

ปลาหมอคางดำ กับการจัดการวิกฤติ

วันชัย  ตันติวิทยาพิทักษ์

         “ทุกครั้งที่เกิดเกิดวิกฤติ ความจริงคือสิ่งแรกที่มนุษย์ทุกคนอยากรู้ แต่ทุกครั้งที่เกิดวิกฤติ ความจริงจะถูกกำจัดเป็นอันดับแรก”

         ในหลักการประชาสัมพันธ์ทั่วโลก กฎข้อแรกเมื่อบริษัทหรือองค์กรเกิดวิกฤติ เกิดปัญหาร้ายแรง คือ ต้องพูดความจริงให้สาธารณชนทราบเพื่อนำไปสู่การแก้ปัญหา ยิ่งพูดความจริงช้า ความเสียหายก็จะมากขึ้น

         ในความเห็นส่วนตัว  เราคงต้องยอมรับว่า แม้จะมีความพยายามในการแก้ปัญหาปลาหมอคางดำ  แต่คิดว่ามันสายเกินไปแล้ว คงไม่มีทางกำจัดให้หมดไปได้อีกแล้ว ปลาหมอคางดำจะแพร่ระบาดในประเทศไปตลอด และอาจจะลุกลามไปถึงประเทศเพื่อนบ้าน  ไม่ต่างอะไรกับชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกราน (Invasive Alien Species) ชนิดอื่น ๆ อาทิ ปลาซัคเกอร์ หอยเชอรี ไมยราบยักษ์ ผักตบชวา ที่ยังแพร่ระบาดสร้างความเสียหายมานานแสนนานจนถึงทุกวันนี้

Continue reading “ปลาหมอคางดำ กับการจัดการวิกฤติ”

อาชีพนักประชุม

วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์

การประชุมเป็นเรื่องสำคัญในแต่ละองค์กร

การประชุมถือเป็นหัวใจให้พนักงานสามารถขับเคลื่อนองค์กรไปสู่ทิศทางที่กำหนดไว้อย่างแม่นยำ

ผู้บริหารองค์กรที่เก่ง ส่วนหนึ่งสังเกตได้จากการจัดการประชุมให้มีประสิทธิภาพ โดยวัดได้จาก เวลาที่ใช้ในการประชุมไม่นานเกินไป มีวาระการประชุมชัดเจน  ควบคุมการประชุมให้กระชับ มีเป้าหมายว่าจะได้คำตอบหรือแนวทางบางอย่างหลังประชุมเสร็จ ฯลฯ

องค์กรที่ให้ความสำคัญกับการประชุม จะมีข้อกำหนดชัดเจนให้ผู้เข้าประชุมต้องปฏิบัติตาม ถือเป็นหลักพื้นฐานในการประชุมที่มีประสิทธิภาพและได้ประสิทธิผล

Continue reading “อาชีพนักประชุม”

ทาสแมวในเมืองหลวงแมว

         ที่ผ่านมา บรรดาคนรักแมวจะรู้ว่า อิสตันบูล คือเมืองหลวงของแมว จากการที่แมวสามารถอาศัยอยู่ได้อย่างปลอดภัย และชาวเมืองช่วยกันดูแล ฉีดวัคซีน ให้ที่อาศัย และแมวสามารถเดินไปไหนได้อย่างอิสระ ไม่ต้องกลัวจะถูกทำร้าย

         แต่มีอีกเมืองหนึ่งที่ได้รับฉายาว่า เมืองหลวงแมว เช่นกัน

         ไม่นานมานี้มีโอกาสเดินทางไป Kotorเมืองโบราณติดทะเลเอเดรียติก  ในประเทศ มอนเตเนโกร

         Kotor เป็นเมืองโบราณ และสถานที่ท่องเที่ยวสำคัญของประเทศนี้  บริเวณท่าเรือผู้เขียนเห็น เรือสำราญขนาดใหญ่บรรทุกผู้โดยสารนับพันคน มาจอดเทียบท่าเรือหลายลำ

คนไทยจำนวนมากรู้จัก มอนเตเนโกร (Montenegro) ประเทศเล็ก ๆในคาบสมุทรบอลข่าน เป็นครั้งแรก เมื่อครั้งคุณทักษิณ ชินวัตร ได้ลี้ภัยทางการเมืองไปอยู่ จนสามารถถือสัญชาติมอนเตเนโกร เมื่อสิบกว่าปีที่ผ่านมา

Continue reading “ทาสแมวในเมืองหลวงแมว”