กระเช้าไฟฟ้าขึ้นภูกระดึง ?

วันชัย  ตันติวิทยาพิทักษ์

ความพยายามในการก่อสร้างกระเช้าไฟฟ้าขึ้นบนยอดภูกระดึงมีมานานกว่าสามสิบปีแล้ว  แต่ทุกครั้งก็เงียบหายไป

วันนี้รัฐบาลได้มีแนวคิดสนับสนุนให้เกิดขึ้นอีก  โดยมีเสียงตอบรับจากคนทั่วไปจำนวนมาก อาทิหอการค้าจังหวัดเลย นักการเมือง คนในพื้นที่ ประชาชนทั่วไป  ด้วยเหตุผลคือ เพิ่มจำนวนนักท่องเที่ยว กระตุ้นเศรษฐกิจในตัวจังหวัดเลย ความสะดวกในการเดินทาง จนดูเหมือนเสียงคัดค้านจากผู้รักธรรมชาติจะกลายเป็นเสียงส่วนน้อยมากขึ้นเรื่อย ๆ

อุทยานแห่งชาติภูกระดึง  เป็นหนึ่งในแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงมากที่สุดของประเทศไทย เนื่องจากมีธรรมชาติที่สวยงามมีเอกลักษณ์เป็นพิเศษ และเป็นอุทยานแห่งชาติลำดับที่สองเมื่อวันที่ 7 ตุลาคม พ.ศ. 2502 รองจากอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ ต่อมาได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นอุทยานมรดกอาเซียน แห่งที่ 57

ก่อนคิดจะสร้างกระเช้า ลองพิจารณาข้อเท็จจริงต่อไปนี้

1 ปริมาณนักท่องเที่ยว  ทุกวันนี้อุทยานแห่งชาติภูกระดึงมีนักท่องเที่ยวแต่ละปีประมาณ 60,000-80,000 ต่อปี และในช่วงเปิดฤดูท่องเที่ยวอนุญาตให้ขึ้นได้ มีการจำกัดนักท่องเที่ยวไม่เกินวันละประมาณ 2,000 คน แต่หากมีการสร้างกระเช้าไฟฟ้า จากผลรายการการศึกษาพบว่า จะสามารถขนผู้โดยสารได้วันละ 7,200 คนในวันหยุดและ 4,800 คน ในวันธรรมดา หรือปีละประมาณไม่ต่ำกว่า 1 ล้านคน เพื่อคุ้มค่ากับการลงทุนก่อสร้างกระเช้าไฟฟ้ามูลค่าพันกว่าล้านบาท

2  ความสามารถของธรรมชาติในการรองรับนักท่องเที่ยว  ทุกปีในช่วงหน้าฝน อุทยานแห่งชาติภูกระดึงจะปิดไม่ให้นักท่องเที่ยวขึ้นประมาณสี่เดือน เพื่อให้ธรรมชาติได้ฟื้นฟูเยียวยา เพราะทุกวันนี้ลำพังแค่นักท่องเที่ยวหลักหมื่น ระบบนิเวศก็ฟื้นตัวได้ช้า ทางกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธุ์พืชก็เคยประเมินว่าภูกระดึง สามารถรองรับนักท่องเที่ยวแต่ละปีได้ประมาณนี้ หากปริมาณนักท่องเที่ยวปีละล้านกว่าคน ระบบนิเวศอันสลับซับซ้อนบนภูกระดึงจะฟื้นตัวช้า สัตว์ป่าและพันธุ์พืชหายากหลายชนิดอาจจะหายไป

พื้นที่บริการนักท่องเที่ยวบนยอดภูกระดึง คือที่ราบหลังแป เป็นพื้นที่ราบกว้างใหญ่นับสิบตารางกิโลเมตร เป็นแหล่งอาศัยของสัตว์ป่า หากขาดการควบคุมดูแลหรือขาดการจัดการนักท่องเที่ยวที่ดีพอ หรือมีนักท่องเที่ยวขึ้นไปใช้พื้นที่เป็นจำนวนมากจนไม่สามารถควบคุมได้จะรบกวนถิ่นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า ย่อมส่งผลกระทบต่อสัตว์ป่า และระบบนิเวศ  รวมถึงอันตรายจากการถูกสัตว์ป่าทำร้ายย่อมเกิดขึ้นด้วย

3  ภูกระดึงได้รับเลือกให้เป็น “อุทยานมรดกอาเซียน” มีระบบนิเวศหลากหลาย เป็นพื้นที่พิเศษ  มีพืชหลายชนิดที่เป็นพืชเฉพาะถิ่น ลักษณะโดดเด่นของอุทยานแห่งชาติภูกระดึงเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของพืชพันธุ์หายาก เช่น หญ้าดอกลำโพง ผักชีภูกระดึง กุหลาบขาว กุหลาบแดง เป็นต้น รวมทั้งมีสัตว์ป่าสงวนและสัตว์ป่าคุ้มครอง เช่น เลียงผา ลิ่นชวา เต่าเหลือง ค่างแว่นถิ่นเหนือ ชะนีมือขาว โดยอุทยานแห่งชาติภูกระดึงมีลักษณะเป็นภูเขาหินทรายยอดตัด ที่มีลักษณะโดดเด่นเพียงหนึ่งเดียวในภูมิภาคอาเซียน  ดังนั้นโดยสภาพภูมิประเทศและระบบนิเวศอันบอบบาง จึงสามารถรองรับนักท่องเที่ยวได้จำนวนจำกัด

4  ความกว้างใหญ่ของพื้นที่  ที่ราบบนยอดภูกระดึงมีพื้นที่ป่าประมาณ 37,500 ไร่ เมื่อกระเช้าไฟฟ้านำนักท่องเที่ยวขึ้นถึงยอดภูกระดึงแล้ว สถานที่ท่องเที่ยวแต่ละแห่งกระจายอยู่ทั่ว มีระยะทางห่างไกลกันหลายกิโลเมตร   อาจต้องใช้เวลาเดินทางพอสมควร ในอนาคตเมื่อปริมาณนักท่องเที่ยวสูงมากขึ้น อาจจะมีการเรียกร้องให้ก่อสร้างสิ่งอำนวยความสะดวกเพิ่มขึ้นเพื่อเข้าถึงสถานที่งดงามหลายแห่งที่อยู่ห่างไกลได้ในเวลาอันรวดเร็ว  อาทิถนนลาดยาง และอาจเรียกร้องให้มีรถรับส่งตามจุดท่องเที่ยว

5   กระเช้าไฟฟ้าก็เหมือนถนนที่ตัดเข้าไปในป่า เมื่อมีความสะดวกมากขึ้น ปริมาณผู้คนมากขึ้น ร้านอาหาร ร้านค้า สถานที่พัก ห้องน้ำ สิ่งอำนวยความสะดวกก็จะเพิ่มขึ้นเพื่อรองรับนักท่องเที่ยว  ปัญหาหลายอย่างก็จะติดตามมา อาทิปริมาณความต้องการน้ำดื่ม น้ำใช้ กระแสไฟฟ้า และปัญหาสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะปริมาณขยะที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว

สิ่งเหล่านี้จะส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศบนยอดภูกระดึง

6 การจำกัดจำนวนนักท่องเที่ยว อุทยานและสถานที่ทางธรรมชาติหลายแห่งที่มีความบอบบางทางระบบนิเวศ การจำกัดจำนวนนักเดินทางเป็นเรื่องที่ต้องกระทำ เช่นเดียวกันในต่างประเทศหลายแห่ง มีการสร้างกระเช้าไฟฟ้าขึ้นไปในภูเขาสูง เพื่อให้คนได้ท่องเที่ยวสัมผัสธรรมชาติ  แต่หากเป็นพื้นที่ธรรมชาติที่มีความบอบบางทางระบบนิเวศเป็นพิเศษ จะห่างไกลจากกระเช้าไฟฟ้า

 อันที่จริง การเดินทางขึ้นภูกระดึง ก็ไม่ใช่เรื่องยากเย็นขนาดเป็นไปไม่ได้ แต่หากเราอยากจะไปสัมผัสความงดงามทางธรรมชาติบนภูกระดึง ก็ควรต้องเตรียมร่างกายให้พร้อมก่อนการเดินทาง ระยะทางเก้ากิโลเมตร แม้จะเหนื่อยแต่ก็เป็นประสบการณ์ชีวิตที่ดี ผู้เขียนเคยเห็นคนเด็กตัวน้อย คนชราวัยเจ็ดสิบ แปดสิบ ค่อย ๆเดินขึ้นภูกระดึงจนสำเร็จมามากมายแล้ว

7 ประเภทของนักท่องเที่ยว  ภูกระดึงอาจจะไม่เหมาะสำหรับนักท่องเที่ยวที่ชอบความสะดวกสบาย มีสิ่งอำนวยความสะดวกครบ มีกระเช้าไฟฟ้าขึ้นถึง มีรถยนต์นำไปถึงจุดท่องเที่ยว เพื่อขึ้นมา ถ่ายรูป เซลฟี่ หาจุด check in จิบกาแฟ แต่อาจจะเหมาะสำหรับผู้ต้องการสัมผัสธรรมชาติจริง ๆ และยอมเหนื่อยกาย เพื่อจะสัมผัสสิ่งงดงามเบื้องหน้าได้  ภูกระดึง คือ สถานที่ที่มีเอกลักษณ์ของตัวเอง ซึ่งไม่เหมือนใคร เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่ใครจะมาสัมผัส ต้องยอมแลกกับความเหนื่อยล้าและความอดทน

8  ระบบและแผนการจัดการ คนส่วนหนึ่งมักจะพูดว่า การดูแลธรรมชาติบนภูกระดึง ปัญหาไม่ใช่อยู่ที่ตัวกระเช้าไฟฟ้า หรือปริมาณนักท่องเที่ยว แต่อยู่ที่ระบบและแผนการจัดการมากกว่าว่า หากมีจัดการได้ดีจะไม่ทำให้ธรรมชาติเสียหาย   ซึ่งผู้เขียนเห็นด้วยทุกประการ  แต่ทุกวันนี้มีสถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติแห่งใดในประเทศนี้ ที่พิสูจน์ให้เห็นว่า คนไทยสามารถมีระบบ การจัดการที่ดีและนักท่องเที่ยวให้ความร่วมมือในกฎระเบียบเป็นอย่างดีเหมือนหลายประเทศในยุโรป  ก่อนจะขนผู้คนจำนวนมากขึ้นไปบนภูกระดึงที่มีความบอบบางทางธรรมชาติสูงมาก

ที่ผ่านมา สถานที่ท่องเที่ยวตามธรรมชาติส่วนใหญ่ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องมีแผนการจัดการเกือบทุกอย่าง ไม่ว่าแผนการลดขยะ แผนดูแลสิ่งแวดล้อม แผนจำกัดปริมาณนักท่องเที่ยว แผนดูแลระบบนิเวศ ฯลฯ  แต่ส่วนใหญ่เป็นแค่แผนที่ถูกเก็บไว้ในแฟ้มเอกสาร แต่ไม่เคยนำมาปฏิบัติได้อย่างจริงจัง

9  ทางเลือก  สุดท้าย อยู่ที่ว่า เรามองอนาคตของอุทยานแห่งชาติภูกระดึงแบบใด จะจัดการกับแหล่งธรรมชาตินี้อย่างไร  จะดูแลรักษาธรรมชาติแห่งนี้ไว้ให้อยู่รอดไปถึงชั่วลูกหลาน หรือคิดเพียงว่า ภูกระดึงเป็นแค่แหล่งท่องเที่ยวแห่งหนึ่งที่สร้างรายได้มหาศาล พร้อมเปลี่ยนพื้นที่ธรรมชาติที่มีความพิเศษ ให้กลายเป็นการรองรับการบริการท่องเที่ยวเต็มรูปแบบในอนาคต

เรามีสิทธิ์เลือกครับ