บทเรียนจากการรายงานข่าวทีมหมูป่าติดถ้ำหลวงนางนอน จังหวัดเชียงราย

อันเป็นข่าวดังระดับโลกแห่งปี มีประเด็นที่น่าสนใจคือ เป็นการรายงานข่าวที่ครบทุกมิติของข่าว

คือข่าวชีวิตผู้คนที่เฝ้ารอ ข่าวการเมือง การกู้ภัย ข่าวไสยศาสตร์ความเชื่อ

และการรายงานข่าวที่ให้ความรู้กับประชาชน ทั้งด้านการแพทย์ ธรณีวิทยา อุทกศาสตร์ นิเวศวิทยา

ซึ่งขอพูดรวม ๆ ว่าเป็นข่าววิทยาศาสตร์

 

ทีมข่าวไทยสามารถทำได้ดีในทุก ๆมิติ แต่สำหรับข่าววิทยาศาสตร์

สำนักข่าวไทยหลายแห่งพยายามทำออกมาได้ดีระดับหนึ่ง

แต่เมื่อเปรียบเทียบกับสำนักข่าวยักษ์ใหญ่จากเมืองนอกที่มีพื้นฐาน ทำมานาน

ความชำนาญและอุปกรณ์ครบเครื่อง จึงมีการเปรียบเทียบให้เห็นว่า

การรายงานข่าวด้านวิทยาศาสตร์ของเรายังห่างไกลจากสำนักข่าวยักษ์ใหญ่

ด้านคุณภาพในการทำ infographic อาจจะสูสี

แต่ด้านเนื้อหาและความเข้าใจเรื่องยาก ๆ ที่ทำให้ง่ายต่อการดูแล้ว

หากดู infographic จากสำนักข่าวเมืองนอก อาทิ เรื่องสภาพภูมิประเทศของถ้ำตลอดระยะทางจากปากถ้ำไปถึงทีมหมูป่า หรือ วิธีการดำน้ำช่วยชีวิตเด็กออกมา จะเห็นได้ว่า

ทำได้เข้าใจง่ายและชัดเจนกว่า จึงมีคนติดตามมหาศาล

 

Infographic เป็นคำตอบของการรายงานข่าวที่ต้องการย่อยข้อมูลยาก ๆ สลับซับซ้อน

ให้เข้าใจง่าย ซึ่งต้องอาศัยความชำนาญของคนทำเทคนิคและเนื้อหามาก

ต้องยอมรับความเป็นมืออาชีพของเมืองนอกที่ทำมานานแล้ว

 

ผู้เขียนพอสรุปสาเหตุว่า ทำไมการรายงานข่าววิทยาศาสตร์จึงเป็นจุดอ่อนของสำนักข่าวคนไทย

1. ที่ผ่านมานักข่าวไทยส่วนใหญ่มักมีความชำนาญมากในด้านข่าวการเมือง ข่าวเศรษฐกิจ

ข่าวอาชญากรรม ข่าวกีฬา ข่าวบันเทิง และทำได้ดีมาก

เรามีนักข่าวเก๋าๆที่รู้เรื่องเหล่านี้ดีมาก เพราะข่าวเหล่านี้ล้วนเป็นข่าวกระแสหลักมาโดยตลอด

เป็นความต้องการของคนเสพข่าวอย่างพวกเราด้วย

ไม่แปลกที่พื้นที่ข่าวจึงเต็มไปด้วยข่าวประเภทนี้มากกว่าข่าวเชิงวิทยาศาสตร์

ซึ่งต้องใช้ความรู้ ความเข้าใจมาก

 

2.  ที่ผ่านมาข่าวที่คนสนใจคือข่าวที่มีความขัดแย้งเป็นแกนของข่าว อาทิ

ข่าวการเมือง นายกฯทะเลาะกับนักการเมือง  การแข่งขันในวงธุรกิจ

ข่าวดาราทะเลาะกัน ข่าวชาวบ้านทะเลาะกับเทศกิจ

ไปจนถึงข่าวฆาตกรรมก็เป็นคู่ขัดแย้ง ข่าวกีฬาก็เป็นคู่ขัดแย้งว่าใครจะชนะ

บก.ข่าวที่เก่งจึงมีความชำนาญในการดึงความขัดแย้งขึ้นมา

แต่ข่าวเด็กติดถ้ำ ธรรมชาติข่าวไม่ได้มีความขัดแย้ง เป็นเรื่องการกู้ภัย เรื่องมนุษยธรรม .

คนดูนอกจากอยากรู้การรายงานสถานการณ์แล้ว

ยังสนใจการอธิบายปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นมากกว่าอาทิ

ทำไมน้ำท่วม ทำไมเด็กออกมาไม่ได้ ลักษณะถ้ำเป็นอย่างไร

 

3. ที่ผ่านมาแม้นักข่าวจำนวนไม่น้อยมีความพยายามนำเสนอข่าวด้านวิทยาศาสตร์ หรือสิ่งแวดล้อม

ที่ทำยากให้เข้าใจง่าย แต่ก็ไม่ค่อยได้รับความสนใจจากเจ้าของสื่อหรือผู้บริหารสื่อแต่ละสำนัก

เพราะเชื่อว่าข่าวแบบนี้ขายไม่ได้ หรือพูดง่าย ๆ คือ นโยบายของเจ้าของสำนักข่าวบ้านเรา

ไม่เคยให้ความสนใจกับข่าวด้านนี้อย่างจริงจัง

 

4. ที่ผ่านมาเราจึงไม่ค่อยมีนักข่าวสายนี้ในวงการข่าวมากนัก

เราแทบจะไม่เคยเห็นเด็กจบสายวิทยาศาสตร์หรือพวก เนิร์ด มาเป็นนักข่าวเลย

ขณะที่เกือบทั้งหมดเป็นนักข่าวสายสังคมศาสตร์

 

5. พอเกิดเหตุเด็กติดถ้ำข่าวมีแง่มุมข่าวมากมาย ตั้งแต่ชีวิตการทำงานของผู้คน

และการอธิบายปรากฎการณ์ที่เกิดขึ้น ซึ่งอันหลังต้องใช้ความเข้าใจและค่อนข้างยาก

เพราะเป็นเรื่องวิทยาศาสตร์ อาทิ ธรณี อุทกศาสตร์ ภูมิศาสตร์ แพทย์ ฯลฯ

 

6. สำนักข่าวหลายแห่งพยายามเสนอข่าวอธิบายสิ่งที่เกิดขึ้นแบบวิทยาศาสตร์

แต่อาจจะไม่ได้มีความชำนาญมาก่อน และต้องอาศัยความรู้ความเข้าใจมากในเวลาจำกัด

จึงทำข่าวได้ดีในระดับหนึ่ง ขณะที่สื่อส่วนใหญ่ละเลยข่าวด้านนี้ไปเลย เพราะทำยากเกินไป

 

7. เมื่อสื่อระดับโลกที่มีความชำนาญในการทำข่าววิทยาศาสตร์มานาน มาทำข่าวนี้

เราจึงเห็นการอธิบายเรื่องวิทยาศาสตร์ในถ้ำมากมายบนสื่อต่างประเทศ

และได้รับความสนใจจากคนจำนวนมาก

 

8. เจ้าของสื่อและผู้บริหารสื่ออาจจะต้องพิจารณาให้ดีว่าในอนาคต

จะมีเป้าหมายในการลงทุนการทำข่าวประเภทนี้หรือไม่

เพราะเหตุการณ์ครั้งนี้พิสูจน์ได้ว่า มีคนสนใจ เรทติ้งมี และสร้างความน่าเชื่อถือกับข่าวแบบนี้ได้ดี

 

9. เชื่อว่านักข่าวพร้อมอยากรายงานข่าววิทยาศาสตร์ให้ได้ดี. คนดูพร้อมดู

แต่ผู้บริหารสื่อมีวิสัยทัศน์พอหรือไม่ในการเสนอข่าวทำนองนี้

ซึ่งสร้างความแตกต่างได้มาก แต่ต้องลงทุน หาคนด้านนี้ คนทำกราฟิกเก่งๆ

มีฝ่ายวิจัยฝ่ายข้อมูลที่พร้อมจะป้อนให้นักข่าวและคนทำ

 

อย่างไรก็ตาม จากบทเรียนการรายงานข่าวครั้งนี้ ผู้บริหารสำนักข่าวหลายแห่งที่ตีโจทย์แตก

และทำมานานแล้ว มีการนำเสนอ infographic อธิบายปรากฎการณ์ต่างๆ ของน้ำท่วม

ความลึกของถ้ำ สรีระร่างกายเด็ก ฯลฯ จึงได้เปรียบกว่าหลายสื่อที่ยังรายงานข่าวในบริบทเดิมๆ

 

ในอนาคต ข่าวการอธิบายปรากฏการณ์ต่างๆอย่างง่ายๆ หรือข่าววิทยาศาสตร์

จะมีความสำคัญไม่ต่างจากข่าวความขัดแย้งของผู้คนในสังคม